در آب بودن به خودی خود موجب میشود که شما ورزش کنید زیرا هر حرکت شما در واقع عملی برای غلبه بر مقاومت آب بر بدن شما است. البته منظور ما از ورزش در آب، شنا نیست. منظور انجام دادن حرکات ورزشی مانند پیاده روی، ایروبیک و نرمشهایی است که معمولا در خشکی انجام میگیرند.
ورزش در آب، اگر به طور صحیح انجام شود میتواند همانقدر که انجام این حرکات بر روی زمین موثرند، برای بدن مفید باشد. این ورزشها قدرت عضلانی، استقامت، نرمش و انعطاف پذیری و همچنین تعادل بهتر را برای ورزشکاران به ارمغان می آورند. پزشکان ورزش در آب را به دلایل زیر تجویز میکنند :
• نیروی رانش آب، تکیه گاه وزن بدن میشود. هنگامی که شما تا گردن در آب غوطه ور هستید، آب در حدود 90 درصد وزن شما را خنثی میکند و به طور قابل توجهی از فشار وزن بر روی مفاصل، استخوانها و ماهیچه ها میکاهد. شما به جای اینکه با تمام وزن خود بر روی زمین محکمی فرود بیایید، تنها با ده درصد وزن خود ایستاده اید. این خاصیت، میزان جراحات و آسیبهای حین ورزش را به شدت کم میکند.
• هنگام غوطه وری در آب، جریان خون سریعتر میشود و سلامت قلب و عروق شما را بهبود میبخشد.
• در صورتی که دچار آسیب دیدگی و تورم در بخشی از بدن باشید، فشار آب بر روی بدن از شدت تورم کاسته و درد را تخفیف میدهد.
• از آنجایی که آب محیطی متراکم تر از هوا است، شما با حرکت در آب مقاومتی از 4 تا 44 درصد بیشتر از مقاومت هوا را تجربه میکنید. ورزش در آب و غلبه بر این مقاومت، مانند آن است که وزنه هایی به دست و پای خود بسته باشید یا با دستگاههای وزنه دار به ورزش بپردازید، با این حسن که انجام این حرکات در آب کم خطرتر است.
• از آنجایی که نیروی جاذبه در آب کم میشود، شما در آب میتوانید آن دسته از حرکات کششی که انجام آن در خشکی برایتان ممکن نیست را انجام دهید.
• فشار عمق آب بر روی بدن، مفاصل، ماهیچه ها و اندامهای داخلی، در حین ورزش مانند یک ماساژ خوب، به تمام بدن آرامش بخشیده و مانع کوفتگی بدن میشود.
ورزش در آب برای چه کسانی مناسب است؟
هر کس میتواند به ورزش در آب بپردازد اما برای کسی که دارای یک یا چند نمونه از مشخصات زیر باشد، از هر ورزشی مناسبتر است :
• ابتلا به آرتروز یا هر مشکل مفصلی دیگر
• اضافه وزن یا چاقی مفرط
• بیشتر اوقات روز را در بی تحرکی سپری کند و به دنبال روشی ساده برای آغاز ورزش باشد
• در حال طی کردن دوران نقاهت بعد از آسیب دیدگی یا یک جراحی بوده و قصد دارد با اجازه پزشک به این ورزش بپردازد
• ابتلا به مشکلاتی در ناحیه پشت
• ضعیف بودن ماهیچه های پا
• بارداری
• سالخوردگی
راه رفتن درجا
چگونه از منافع ورزش در آب بهره مند شویم؟
برای اینکه از هر برنامه ورزشی بیشترین استفاده را ببرید باید برنامه خود را با سه عامل مهم زیر تنظیم کنید :
تعداد : در هفته حداقل سه تا پنج مرتبه به ورزش بپردازید. عده ای از پنج تا هفت مرتبه در هفته به ورزش میپردازند، اما توصیه ما همان یک روز در میان است.
شدت و تعداد حرکات : شما باید در هر جلسه، به یک حداقل شدت و تعداد مشخصی در حرکات خود دست یابید و در جلسات بعد، آنرا تکرار نمایید. به تدریج این نقطه اوج را افزایش داده و با افزودن به تعداد حرکات و شدت انجام آنها، از ورزش خود سود بیشتری ببرید.
زمان : برای ورزش زمانی از 20 تا 60 دقیقه در نظر بگیرید. برای بهره مند شدن از مزایای قلبی- عروقی ورزش، در زمانی از 20 تا 45 دقیقه، به ورزشی با شدت متوسط بپردازید.
حرکات خود را متنوع کنید : نوع حرکاتی که به انجام آن میپردازید تعیین کننده تاثیر ورزش بر بدن شما است. از آنجایی که در حرکات متفاوت عضلات مختلفی به کار گرفته میشوند، شما باید به چند نوع حرکت مختلف بپردازید تا عضلات بیشتری را تقویت نمایید.
توصیه های مفید برای ورزش در آب
• تنفس : فراموش نکنید که یکنواخت تنفس کنید و نفس عمیق بکشید. به یاد داشته باشید که در طی ورزش باید قادر به صحبت کردن باشید، ورزش نباید به حدی شدید باشد که موجب نفس نفس زدن یا عدم توانایی در صحبت کردن شود.
• نوشیدن آب : هرچند بدن شما در آب قرار دارد، اما بدن همچنان به تعریق ادامه میدهدد و مقدار قابل توجهی از مایعات خود را از دست میدهد. به یاد داشته باشید که چند ساعت قبل و بعد از ورزش چند لیوان آب بنوشید.
• پرهیز از کافئین : کافئین یک ماده ادرار آور است، به این دلیل بهتر است دو ساعت قبل و بعد از ورزش از مصرف مواد دارای کافئین خودداری کنید.
• از مو و پوست خود محافظت کنید: برای حفظ مو و پوست خود از مواد شیمیایی موجود در آب استخر، حتما قبل و بعد از ورود به آب مو و بدن خود را با آب تازه خیس کنید. این کار جذب مواد شیمیایی را کمتر خواهد کرد.
نکات ایمنی
• با پزشک خود مشورت کنید : اگر بیش از 40 سال دارید و دارای مشکل مزمنی چون آسم، دیابت یا نارسایی قلبی هستید، در زمینه ورزش در آب با پزشک خود مشورت کنید.
• ورزش را در ابتدا با یک کلاس معتبر آغاز کنید تا ورزش در آـب را به خوبی بیاموزید. شما میتوانید پس از آموختن حرکات صحیح و گرفتن پاسخ پرسشهای خود، در استخر منزل یا نزدیکترین استخر به محل زندگی یا کار خود به ورزش بپردازید.
• از شایستگی مربی خود مطمئن شوید.
• قبل از اولین جلسه کلاس، مربی خود را از شرایط و هرنوع مشکل عمده جسمی مانند آرتروز، آگاه کنید تا حرکاتی متناسب با شرایط شما پیشنهاد کند.
بالا بردن پا از پشت
چند نمونه از حرکات ورزشی در آب
تذکر : بهترین حالت برای آغاز ورزش در آب، آموزش حرکات با یک مربی مجرب است. اگر دچار مشکلات مفصلی یا دردهای عضلانی هستید، قبل از انجام هر حرمتی با مربی مشورت نمایید.
راه رفتن درجا : با فاصله مناسب و رو به دیوار استخر بایستید و در صورت لزوم دست خود را حائل بدن نمایید. پاها را رو به جلو- مانند حرکت مارش- به نوبت بالا و پایین ببرید. این حرکت را برای هر پا از 5 تا 8 مرتبه تکرار کنید.
بالابردن پا از پهلو : رو به دیوار استخر بایستید و در صورت لزوم برای حفظ تعادل دست خود را به لبه استخر بگیرید. پا را از مفصل لگن به سمت بیرون بالا و پایین ببرید. این حرکت را برای هر پا از 5 تا 8 مرتبه تکرار کنید.
بالا بردن پا از پشت : رو به دیوار استخر بایستید و در صورت لزوم برای حفظ تعادل دست خود را به لبه استخر بگیرید. پا را از مفصل لگن به سمت عقب بالا و پایین ببرید.مراقب باشید پشت خود را قوس ندهید. این حرکت را برای هر پا از 5 تا 8 مرتبه تکرار کنید.
کشش ساق پا : رو به دیوار استخر بایستید و برای حفظ تعادل دست خود را به لبه استخر بگیرید. یک پا را به سمت عقب برده و کف هر دو پا را بر روی زمین قرار دهید. پاشنه پای عقب را روی زمین نگه دارید و زانوی پای جلویی را خم کنید و با حرکت مچ پا به سمت جلو متمایل شویدو هنگامی که کشش را در ساق پا احساس کردید، 20 تا 30 ثانیه به همین حالت بمانید. این حرکت را یک یا دو مرتبه با هر پا انجام دهید.
شنا از مفيدترين و مفرح‌ترين ورزش‌هايي است كه با شروع فصل گرما انبوهي از علاقه‌مندان را به خود جذب مي‌كند. استخرها با داشتن ايمني بالا مي‌توانند جايي براي تفريح، منبعي براي درآمد و مكاني مناسب براي دوستداران ورزش باشند. اما استفاده‌كنندگان از استخرهاي عمومي، با خطر گروه گسترده‌اي از بيماري‌ها مواجهند. بسياري از بيماري‌هاي چشمي، پوستي، گوارشي، عفونت‌هاي دستگاه تنفس و... به دليل استفاده از آب استخرهاي آلوده ايجاد مي‌شود. اگر موازين بهداشتي از سوي صاحبان استخر و استفاده‌كنندگان به درستي رعايت شوند، اين خطرات به ميزان قابل‌توجهي كاهش مي‌يابد.
عفونت رنگارنگ قارچ‌هاي بيماري‌زا از پوست افراد مبتلا، در آب استخر رها شده و مي‌تواند موجب آلودگي شناگران ديگر شود. برخي افراد مقاومت ذاتي در برابر عوامل قارچي داشته و به اين بيماري‌ها مبتلا نمي‌شوند اما افراد مستعد به‌ويژه كساني كه دچار بيماري‌هايي مانند ديابت، ايدز، كم خوني و لوپوس هستند يا داروهاي شيمي‌درماني و كورتون استفاده مي‌كنند، در معرض ابتلا قرار دارند. شايع‌ترين بيماري قارچي كه از طريق آب استخر منتقل مي‌شود بيماري <تينهآ ورسيكالر( >كچلي رنگارنگ) است. اين بيماري به‌وسيله قارچي به نام <مالاسزيا فورفور> ايجاد مي‌شود. اين قارچ در حالت عادي در بدن اغلب انسان‌ها زندگي مي‌كند، اما فقط برخي افراد، مستعد بيماري هستند. اين‌بيماري‌به‌صورت لكه‌هاي سفيد، قهوه‌اي تيره، قهوه‌اي روشن و... ديده مي‌شود. اين ضايعات خارش خفيف تا متوسط دارند و با گرم شدن هوا تعريق تشديد مي‌شوند.بعد از حمام اين ضايعات كمي روشن‌تر شده و به تدريج به رنگ قبلي خود باز مي‌گردند. هرچند مي‌تواند در تمام بدن پخش شده و تا مدت‌ها باقي بماند ولي به درمان به خوبي پاسخ مي‌دهد.
مخمر مزاحم قارچ ديگري كه به طور شايع از استخر منتقل مي‌شود <كانديديا آلبيكنس> است. اين قارچ مخمري شكل بوده و به رنگ سفيد در بين نواحي چين‌دار بدن مانند لاي انگشتان، زير بغل و كشاله ران ديده مي‌شود. اين نواحي پوسته پوسته مي‌شوند و خارش شديد دارند ولي به درمان به خوبي پاسخ مي‌دهد. اگر بعد از خروج از استخر بدن خود را به دقت خشك نكنيد، احتمال ابتلا به اين قارچ افزايش مي‌يابد. كچلي با استخر قارچ‌هايي كه ايجاد كچلي بدن و مو مي‌كند نيز ممكن است توسط آب استخر منتقل شود . اين بيماري به صورت ضايعات حلقوي با زمينه قرمز و پوسته مختصري در اطراف ضايعه ديده مي‌شود كه اگر به موقع درمان نشود مي‌تواند منجر به از دست رفتن موها و يا ايجاد زخم در ناحيه شود.استفاده از مايو و يا حوله اجاره‌اي امكان ابتلا به عفونت‌هاي قارچي را به شدت افزايش مي‌دهد.
باكتري‌هاي مضر باكتري‌هاي موجود در ادرار كه وارد آب استخر مي‌شوند، مي‌توانند از طريق پوست خراشيده وارد بدن شوند و ايجاد عفونت كنند. عوامل ايجادكننده زرده‌زخم و كورك (استرپتوكك و استافيلوكك) نيز مي‌توانند از طريق آب آلوده استخر، منتقل شوند. سياه زخم نيز از جمله بيماري‌هايي است كه به سرعت از طريق آب منتقل مي‌شود. در صورتي كه موازين بهداشتي رعايت نشود بيماري‌هاي ديگري مانند حصبه، وبا و بيماري‌هاي اسهالي مي‌توانند از طريق آب استخر منتقل شوند.
ويروس‌هاي شناگر بيماري‌هاي ويروسي گوناگوني از طريق آب استخر منتقل مي‌شوند كه عفونت ويروسي چشم يكي از موارد شايع است. معمولا <آدنوويروس‌ها> عامل ايجادكننده اين بيماري در استخرها هستند. در اين حالت علاوه بر قرمزي، اشك‌ريزش و خارش چشم، علايم عمومي مانند تب، تهوع، استفراغ و تورم غدد لنفاوي ديده مي‌شود. <مولوسكوم كنتاژيوزوم> نيز يك بيماري ويروسي است كه از طريق آب و يا حوله منتقل مي‌شود. اين بيماري به صورت جوش‌هاي برجسته و متعدد كه حالت ناف مانند دارند در كودكان ديده مي‌شود. ويروس‌هاي تب‌خال، فلج اطفال و زگيل نيز مي‌توانند از طريق آب استخر منتقل شوند. در مورد انتقال ويروس اچ.آي.وي (عامل بيماري ايدز) از طريق آب استخر بحث‌هاي گوناگوني صورت گرفته اما امروزه عقيده اكثر دانشمندان بر اين است كه اين ويروس از طريق آب استخر منتقل نمي‌شود.
آب‌هاي انگلي آميب‌ها از جمله انگل‌هايي هستند كه از طريق آب منتقل مي‌شوند. اين موجودات مي‌توانند هنگام شنا كردن از راه بيني وارد بدن شده خود را به سيستم عصبي برسانند و موجب عفونت‌هاي مغزي شوند. البته امكان اين اتفاق در استخرها بسيار كم است اما شنا در بركه‌ها احتمال اين مشكل را به شدت افزايش مي‌دهد. <تركومونيازيس> يكي از عفونت‌هاي مقاربتي است كه در اثر آميب ايجاد مي‌شود. اين بيماري نيز مي‌تواند از طريق آب استخر منتقل شود.
خطرات كلر يكي از وظايف پوست محافظت از بدن در برابرآسيب‌هاي محيطي است. خارجي‌ترين لايه پوست كه لايه شاخي نام دارد به عنوان سدي مقاوم از ورود عوامل خارجي به قسمت‌هاي داخلي‌تر پوست جلوگيري مي‌كند. هنگامي كه فردي وارد استخر مي‌شود لايه شاخي شروع به جذب آب حاوي كلر مي‌كند. همانطور كه كلر با پروتئين‌هاي باكتري‌ها و ديگر موجودات تركيب شده و آنها را نابود مي‌كند، مي‌تواند با پروتئين‌هاي پوست نيز واكنش دهد. اين واكنش موجب مي‌شود سلول‌هاي لايه شاخي و در نتيجه كارآيي خود را از دست بدهند. كه اين اساس آسيب به پوست در اثر كلر است.افراد با پوست خشك و حساس در اثر تماس با كلر آب دچار قرمزي، خشكي و در موارد شديدتر خارش بدن مي‌شوند. بيماراني كه دچار اگزماي آتوپيك هستند اگر به طور مرتب از استخر استفاده كنند دچار افزايش خارش پوست مي‌شوند. اگر كلر موجود در استخر زياد باشد (به خصوص در افراد مستعد) مي‌تواند موجب تحريك، خارش، سوزش و التهاب چشم‌ها شود.
علايم حساسيت به صورت سرخي، سوزش، خارش و جوش‌هاي زير پلك خود را نشان مي‌دهد. افراد مستعد بايد از عينك‌هاي مخصوص شنا كه آب به داخل آنها نفوذ نمي‌كند، استفاده كنند. كلر همچنين مي‌تواند موجب ريزش موها شود. موهاي رنگ شده به كلر بسيار حساس بوده و در اثر تماس با كلر رنگ خود را از دست مي‌دهند.
بيماري‌هاي آفتابي آفتاب، اين انرژي حيات‌بخش، مي‌تواند بسيار خطرناك و حتي كشنده باشد. از آنجايي كه سطح آب، نور خورشيد را منعكس مي‌كند ميزان اشعه مضر نور خورشيد در كنار استخر چند‌برابر مي‌شود. اين تشعشعات مي‌توانند موجب ايجاد كك و مك، قرمزي، خشكي پوست،آفتاب‌سوختگي و در صورت تماس مداوم و طولاني مدت موجب سرطان پوست شوند. توصيه مي‌شود در هنگام شنا حتما از كرم‌هاي ضد آفتاب مقاوم در برابر آب استفاده كنيد و هر سه ساعت يكبار آن را تجديد كنيد. به خاطر داشته باشيد بزرگ‌ترين خطر ناشي از آفتاب براي شناگران به ويژه شناگران در استخرهاي روباز آفتاب سوختگي نيست، بلكه امكان ابتلا به سرطان‌هاي پوستي است. البته سرطان‌هاي پوست به دنبال تماس مداوم و طولاني با آفتاب ايجاد مي‌شود و معمولا چند سال پس از تماس با آفتاب بروز مي‌كند.
توصيه‌هاي ايمني با رعايت نكات زير مي‌توانيد با آسودگي و اطمينان بيشتري از استخر استفاده كنيد. هيچگاه از لباس و حوله كرايه‌اي استفاده نكنيد. پيش از ورود به استخر حتما دوش بگيريد و پس از اتمام شنا نيز دوباره استحمام كنيد تا بقاياي كلر از پوست شما پاك شود. سعي كنيد از كرم‌هاي ضد آفتاب با ميزان محافظتي )spf 15( كه در برابر آب مقاوم باشد، استفاده كنيد. اگر چشم‌هايتان حساس است حتما از عينك‌هاي مخصوص شنا كه آب به داخل آنها نفوذ نمي‌كند، استفاده كنيد. تحقيقات نشان داده اطراف استخرها بيش از داخل استخر آلوده است سعي كنيد در كناره‌هاي سيماني استخر ننشينيد. اگر پوست خشكي داريد بهتر است قبل از شنا از لوسيون‌ها و روغن‌هاي مخصوص استفاده كنيد. بعد از شنا مايوي خود را شستشو داده و در مقابل نور آفتاب آن را خشك كنيد. بارداري مانع از شنا كردن نيست مراقب باشيد شيرجه نزنيد و شناي سنگين انجام ندهيد. پوست آسيب‌ديده به كلر حساس است و محل خوبي براي ورود ميكروب‌هاست، سعي كنيد با پوست مجروح در استخر شنا نكنيد.
